W 2016 roku trzy niemieckie miasta – Hanower, Frankfurt nad Menem i Dessau-Roßlau, we współpracy z partnerami naukowymi i siecią na rzecz bioróżnorodności BioFrankfurt, zaczęły tworzyć przestrzenie dla ochrony gatunków i różnorodności biologicznej. Wykorzystały do tego nieużytki miejskie, grunty po dawnych budynkach, puste działki, parki w śródmieściach miast. Miejsca te przestały być gospodarowane, uprawiane czy regulowane, po to, by natura mogła „robić swoje”, czyli ponownie zdziczać to, co wcześniej wycinane, ograniczane czy wyjaławiane. Wszystko w ramach projektu Städte Wagen Wildnis (Miasta wyruszające w dzicz lub Miasta odważające się na dzikość), realizowanego przez Federalną Agencję Ochrony Przyrody ze środków Federalnego Ministerstwa Środowiska. Przeznaczono na niego około 4,5 milionów Euro.
Głównymi postulatami Städte Wagen Wildnis było zachowanie i wspieranie różnorodności gatunków i biotopów, tworzenie nowych typów krajobrazów oraz zdobywanie doświadczenia dla dalszych inicjatyw dotyczących dzikiej przyrody w miastach. Oprócz wspierania bioróżnorodności i rodzimych populacji, innym ważnym celem tej inicjatywy była poprawa jakości życia ludzkich mieszkańców poprzez codzienny kontakt z przyrodą oraz stworzenie nowych obszary do doświadczeń przyrodniczych, edukacji ekologicznej i rekreacji.
Podejście hands-off oznaczało, że miasta uczestniczące w projekcie dokonywały minimalnej interwencji, a dzika przyroda te konkretne przestrzenie mogła odzyskać bez przeszkód generowanych przez ludzi. Powstały w ten sposób nowe siedliska dla roślin i zwierząt, takie jak np. ogrody dzikich kwiatów czy stawy pełne ważek i płazów, a tym samym zwiększyła się ogólna bioróżnorodność tych miast. Nieprzycinane krzewy chronią i zapewniają miejsce dla gniazdowania dla ptaków. Danej koszone trawniki zamieniają się w łąki, przyciągające pszczoły, motyle i ptaki. Od rozpoczęcia projektu w 2016 r. odnotowano większą odporność tych terenów na suszę oraz wzrost liczby motyli, pszczół, ptaków i jeży.
Hannover, już w 2011 roku, a więc długo przed rozpoczęciem projektu, otrzymał miano federalnej stolicy bioróżnorodności, a od 2012 roku jest członkiem sojuszu gmin dla bioróżnorodności. Władze miejskie uczyniły bioróżnorodność podstawą rozwoju miasta, łącząc ją bezpośrednio z wysoką jakością życia. Głównym celem miasta było stworzenie i utrzymanie większej przestrzeni życiowej dla różnych gatunków w perspektywie długoterminowej, praktykowanie ekologicznie zorientowanych praktyk rolniczych i zbliżonego do naturalnego rolnictwa oraz renaturyzacja cieków wodnych. Do “zdziczenia” wybrano 11 różnorodnych krajobrazowo obszarów, które ze względu na swoje zróżnicowaniem, zostały one pogrupowane w następujące typy: dzikie wyspy, dzikie ogrody, poprzemysłowe pustkowia, zielone połączenia i dzikie lasy. To m.in.tereny w pobliżu osiedli mieszkaniowych, niezabudowane działki, zielone korytarze łączące centrum z obrzeżami miasta czy fragmenty miejskich lasów. Ważnym komponentem działań w Hanowerze jest jego misja edukacyjna, zakładająca świadome uczestnictwo mieszkańców w świecie natury oraz wypracowanie nowego wizerunku miejskiej przyrody, która jest dziksza, ale nie mniej piękna.
Dessau-Roßlau testowało zaś nowe alternatywne sposoby zarządzania łąkami oraz zwiększyło różnorodność populacji drzew owocowych typu dzikiego na pobliskich nadrzecznych terenach zalewowych. Poważnie potraktowało także relacje między dziczeniem działek i projektowaniem miasta – w przebudowie Dessau przyjęto dwa priorytety: w centrum miasta wzmocniono i zagęszczono przestrzenie parków, a na obrzeżach, poprzez wyburzenie budynków, utworzono strefy krajobrazowe. Łączą się one w spójny ciąg krajobrazowy.
We Frankfurcie nam Menem, który przeżywa obecnie duży wzrost liczby ludności, szczególnie ważny był obszar edukacji ekologicznej. Wobec presji, która ciąży na otwartych przestrzeniach, w projekcie szczególną wagę przywiązano do informowania o wartości naturalnych obszarów w mieście. By pełniej informować, edukować i animować mieszkańców Frankfurtu, inicjatywa Städte Wagen Wildnis połączyła się z programem edukacyjnym “Odkrywaj, badaj i ucz się w GreenBelt we Frankfurcie”.
Przy opracowywaniu różnych projektów o charakterze modelowym gminom towarzyszyły organizacje naukowe, takie jak Zakład Badań Botaniki i Ewolucji Molekularnej Muzeum Historii Naturalnej Senckenberg i Instytut Badawczy we Frankfurcie, Uniwersytet Leibniza w Hanowerze czy Uniwersytet Nauk Stosowanych w Anhalt.
Realizowany w latach 2016-2021 Städte Wagen Wildnis był programem tymczasowym. Towarzyszyły mu liczne miejskie kampanie, które miały za zadanie zaznajomić mieszkańców zarówno z założeniami projektu, a także prowadzone są działania edukacyjne, takie jak wycieczki z przewodnikiem. Podsumowaniem projektu jest strona internetowa, na której można obejrzeć m.in. liczne wykłady oraz krótkie filmy na temat różnorodności biologicznej w trzech uczestniczących w nim miastach.
Fösse Grünzug, Ganower, fot. Christoffer Lange-Kabitz
Źródła:
Städte wagen Wildnis – ein Projekt für mehr biologische Vielfalt in Hannover, Hannover
Städte wagen Wildnis, Stadt Frankfurt am Main
Städte wagen Wildnis, Bundesamt für Naturschutz
Gesamtprogramm „Mehr Natur in der Stadt“ Zwei neue Projekte, Hannover Stadt
Städte wagen Wildnis – Vielfalt erleben, Stadt Dessau-Rosslau
