Weronika Zalewska

Wolno żyjące koty, począwszy od zwierząt domowych, a skończywszy na kotach dzikich, wywierają ogromny wpływ na różnorodność biologiczną. Oddziaływania te obejmują drapieżnictwo, konkurencję, niepokojenie czy przenoszenie chorób. Pomimo rosnącej świadomości, koty domowe nadal zajmują miejsce, które znajduje się na peryferiach międzynarodowego prawa dotyczącego dzikiej przyrody. Bez wątpienia istnieją polityczne, socjologiczne i psychologiczne wyjaśnienia – ludzie “chcą dobrze”, wypuszczając swoje koty za obręb ograniczających wolność czterech ścian. Koty przyczyniły się jednak do wyginięcia 63 gatunków ptaków, ssaków i gadów w środowisku naturalnym i nadal wywierają negatywny wpływ na wiele innych gatunków, w tym gatunki zagrożone wyginięciem.

To jednak ludzie mają wpływ na zmianę tych zjawisk – to my udomowiliśmy koty, to my je hodowaliśmy i to my jesteśmy za nie odpowiedzialni. Od czasu ich udomowienia na Bliskim Wschodzie około 10 000 lat temu, koty wędrowały wraz z ludźmi do praktycznie wszystkich zakątków świata.

Koty domowe wykazują dużą zdolność dostosowywania się do warunków żywieniowych, siedliskowych i klimatycznych, a także są zwierzętami intensywnie rozmnażającymi się – mogą mieć do 3 miotów rocznie, i są płodne już w pierwszym roku swojego życia. Koty domowe zazwyczaj otrzymują pożywienie, schronienie i opiekę zdrowotną od swoich właścicieli, a koty bezdomne również często otrzymują pożywienie i inne formy opieki (np. szczepienia) od osób pojedynczych, fundacji czy schronisk. To szerokie wsparcie łagodzi lub usuwa ograniczenia związane z ograniczoną dostępnością pożywienia, konkurencją wewnątrzgatunkową i chorobami oraz umożliwiają kotom domowym na wielu obszarach osiąganie wysokich zagęszczeń, znacznie przewyższających zagęszczenia dzikich drapieżników o podobnych rozmiarach, takich jak żbiki. Od zwierząt domowych, którym właściciel pozwala na wędrówki na zewnątrz, przez koty podwórzowe i kolonie bezpańskich kotów otrzymujących pożywienie od ludzi, po koty zdziczałe żyjące całkowicie niezależnie od ludzi – wszystkie tego rodzaju koty domowe żyjące na wolności mogą potencjalnie wpływać na dzikie zwierzęta (British Ecological Society).

Istnieje wiele etycznych środków, które mogą złagodzić lub wyeliminować niektóre z oddziaływań wolno żyjących kotów domowych na dzikie zwierzęta. Obejmują one ogrodzenia, stosowanie dzwonków dla kotów i innych urządzeń zapobiegających drapieżnictwu, szczepienia, kastrację, ograniczanie czasu przebywania zwierząt na zewnątrz w tym poprzez narzucanie godzin policyjnych, ograniczanie liczby kotów przypadających na jednego właściciela oraz uzgadnianie stref wolnych od kotów. Nocne godziny policyjne są wprowadzane dla kotów m.in. w niektórych dzielnicach Sydney ; apelują o nie także holenderscy naukowcy i organizacja ochrony ptaków Vogelbescherming. Są jednak słabe punkty niektórych z tych pomysłów – dla przykładu, stosowanie ogrodzeń w celu trzymania kotów z dala od wrażliwych obszarów naturalnych lub ogrodów ich właścicieli może blokować ruch innych gatunków, a także może być kosztowne w budowie i utrzymaniu na dużą skalę.

W Polsce badania w tym temacie prowadzą między innymi dr Dagny Krauze-Gryz ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, dr Jakub Gryz z Instytutu Badawczego Leśnictwa w Raszynie oraz dr Michał Żmihorski z Instytutu Biologii Ssaków PAN. W 2019, grupa naukowców przedstawiła wyniki swoich badań na łamach „Global Ecology and Conservation”. Według ich badań, w Polsce żyje około 94 mln par lęgowych ptaków, a koty, szczególnie na wsiach, mogą zabijać ich znaczący odsetek. Według dr Dagny Krauze-Gryz tereny rolnicze Polski stanowią ważną ostoję (również w skali Europy) dla ptaków, obserwuje się jednak spadek ich populacji, głównie w wyniku przemian w gospodarce rolnej – m.in. mechanizacji rolnictwa czy użycia pestycydów. Koty to dodatkowe, znaczące zagrożenie dla ptaków. Najwięcej ptaków koty zabijają na wiosnę, a ofiarami kotów padają ptaki młode, co prowadzi do ograniczeń w rozmnażaniu się ptasich populacji. Są to zazwyczaj popularne gatunki, które gniazdują w pobliżu ludzkich osiedli, np. wróble, mazurki czy szpaki – gatunki, których liczebność w Polsce maleje. Dr Dagny Krauze-Gryz z SGGW łączy ten fakt rosnącą kocią populacją, co zaś koreluje ze wzrostem ludzkiej populacji. Autorzy i autorki badania postulują edukowanie właścicieli kotów oraz wprowadzenie rozwiązań prawnych regulujących wolne poruszanie się kotów i zwiększenie odpowiedzialności ich właścicieli.

Ścisłe regulacje dotyczące posiadania kotów – między innymi poprzez obowiązkową rejestrację, mikrochipowanie, kastrację i szczepienia – oraz hodowli i handlu kotami mogą pomóc w zapobieganiu powstawania nowych lub zwiększania się populacji bezpańskich, ale nie rozwiążą problemu drapieżnictwa i efektów strachu tak długo, jak długo koty będą mogły swobodnie się poruszać. PETA opublikowało na swojej stronie artykuł o wymownej nazwie 14 Billon Reasons to Keep Cats Inside. Tytuł nawiązuje do faktu, że koty powodują śmierć 2.4 miliardów ptaków i 12.3 miliardów ssaków rocznie. Artykuł konfrontuje czytelników z efektami wypuszczania kotów dla bioróżnorodności, a jednocześnie przypomina, że trzymanie kotów w domu jest lepsze dla samych kotów, które także są nieustannie narażone na ruch uliczny, inne koty czy psy oraz zatrucie. Wiele platform i przewodników apeluje o to samo – pozostawmy koty w domu dla dobra wszystkich istot. Jednocześnie, w ostatnich latach możemy obserwować próby wyprowadzania kotów na spacery na smyczy – warto próbować!

Źródło: Getty Images

Źródło: PXHERE.com

Źródła:

1. Domestic cats and their impacts on biodiversity: A blind spot in the application of nature conservation law, hillipa C. McCormack,Elvira Martínez Camacho, British Ecological Society, źródło: https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/pan3.10073
2. Cats Indoors, źródło: https://abcbirds.org/program/cats-indoors/
3. To save birds, should we kill off cats?, Marc Burckhardt, National Geographic, źródło: https://www.nationalgeographic.com/animals/article/essay-to-save-birds-should-we-kill-off-cats
4. Godzina policyjna dla kotów, TVN24, źródło: https://tvn24.pl/ciekawostki/godzina-policyjna-dla-kotow-ra173912-3528572
5. Wiejskie koty zabijają miliony ssaków i ptaków, Forum Akademickie, źródło: https://forumakademickie.pl/badania/wiejskie-koty-zabijaja-miliony-ssakow-i-ptakow/